Opracowanie: Dorota Kucharzyk.
Ręce bardzo często porównywane są do narzędzia, które pozwala nam poznawać świat. Szczególnie jest to zauważalne u małych dzieci, które poprzez ruchy odruchowe takie jak potrząsanie, uderzanie chcą poznać otaczającą je rzeczywistość. Początkowo ruchy te są globalne oraz nieprecyzyjne. W raz z rozwojem dziecka stają się bardziej celowe, specyficzne. Świadome manipulowanie przedmiotami jakie osiągamy wraz z rozwojem, w dużej mierze decyduje o poziomie funkcjonowania człowieka. Nasze ręce charakteryzują wysokie zdolności, dzięki którym jesteśmy w stanie wykonywać czynności precyzyjne, takie jak pisanie. Warte podkreślenia jest to, że nasze ręce nie są wyizolowane w działaniu dlatego bardzo ważna jest sprawność całego ciała oraz prawidłowe funkcjonowanie naszych zmysłów.
Niestety, coraz częściej zauważa się występowanie u dzieci trudności w wykonywaniu czynności, które szczególnie angażują ręce.
Przyczyny trudności
W ostatnim czasie, większość działań jakie wykonują dzieci wymagają od nich pozycji siedzącej. Powoduje to, że mniej czasu poświęcają na aktywność ruchową. Dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym w swój rozwój mają wpisaną potrzebę ruchu. Nie zaspokojenie tej potrzeby powoduje u dzieci mniejszą sprawność fizyczną, w tym sprawność ręki oraz wady postawy, co może prowadzić do późniejszych trudności w motoryce małej. Obniżona sprawność fizyczna oraz wady postawy nie są jedynymi przyczynami owych trudności. Obok nich wyróżnić można m.in.: zaburzenie napięcia mięśniowego, zaburzenia w koordynacji wzrokowo – ruchowej, nieprawidłowe funkcjonowanie wzroku czy trudności w ustaleniu lateralizacji. Pamiętajmy jednak, że przyczyn zaburzeń w motoryce małej jest bardzo wiele. Stąd rozpoznając ich źródło powinno się korzystać z informacji z różnych dziedzin naukowych, m.in. fizjoterapii, integracji sensorycznej, psychologii, pedagogiki czy neurologii.
W niwelowaniu trudności z zakresu motoryki małej u dzieci pomocne będą zajęcia z terapii ręki.
Czym jest terapia ręki?
Terapia ręki to nic innego jak odpowiednio dobrane zabawy oraz ćwiczenia gimnastyczne, które angażują całe nasze ciało, a w szczególności ręce. Ćwiczenia te są nam dobrze znane, a część z nich na pewno sami nie raz wykonujemy bądź wykonywaliśmy, chociażby na lekcjach wychowania fizycznego. Ćwiczenia te mają na celu poprawę sprawności rąk, doskonalenie ruchów precyzyjnych oraz przygotowanie ręki do jednej z ważniejszych umiejętności, tj. pisania.
Do kogo jest skierowana terapia ręki?
Terapia ręki dedykowana jest dzieciom, którym czynności związane z motoryką małą, w tym nauka pisania, sprawiają większą trudności niż rówieśnikom. Bardzo często efekty działań u tych dzieci nie są współmierne do podejmowanych przez nich prób czy ich zaangażowania w wykonanie zadania. U dzieci, które powinny otrzymać wsparcie poprzez terapię, widoczne są trudności w czynnościach wymagających skoordynowanych ruchów rąk. Trudności te przejawiają się m.in.:
Im wcześniej zostaną podjęte działania, mające na celu pomoc w niwelowaniu owych trudności, tym szybciej dziecko będzie lepiej radziło sobie w sytuacjach życia codziennego. Dlatego praca z terapeutą ręki, jak i z każdym innym specjalistą, powinna odbywać się systematycznie. Nieuniknione jest również zaangażowanie rodziców, którzy swoimi działaniami mogą wspomóc zajęcia podjęte w ramach terapii ręki.
Współpraca specjalista – dziecko – rodzic
Aby jak najlepiej wesprzeć dziecko w terapii, w pierwszej kolejności powinna odbyć się rozmowa specjalisty z rodzicami. Terapeuta powinien przekazać niezbędne informacje do pracy, które są indywidualne dla każdego dziecka. Jednak w rozmowie tej rodzice mogą spodziewać się wskazówek jakie ćwiczenia należy z dzieckiem wykonywać. Działania te powinny być zaprezentowane, by rodzic mógł jak najlepiej je przeprowadzić oraz powinien być przekazany cel ćwiczeń. Inną kwestią jaka powinna być poruszona w rozmowie jest konieczność konsultacji z innym specjalistą. Jak już zostało wspomniane, przyczyn zaburzeń jest wiele. Dlatego podjęte działania mogą wymagać pracy osób specjalizujących się w różnych dziedzinach. Kolejne zagadnienie jakie powinno być omówione to czy konieczne jest zakupienie odpowiednich pomocy w ćwiczeniach domowych, narzędzi pisarskich. Rodzic również powinien otrzymać informację o potrzebie dostosowania otoczenia dziecka, do wykonywania czynności w pozycji siedzącej.
Wszystkie działania mające na celu poprawę sprawności motoryki powinny uwzględniać indywidualny rozwój dziecka oraz zapewnić optymalne wykorzystanie jego możliwości i potencjału.
Działania rozwijające motorykę u dziecka
Chcąc rozwijać sprawność ruchową dzieci, szczególnie sprawność ręki, rodzice powinni zadbać o to w jaki sposób dzieci spędzają czas. Jak już wcześniej wspomniano, praca jaką wykonuje ręka nie jest odizolowana od pozostałych części ciała oraz zmysłów. Dbając o całe ciało zadbamy również o rękę. Tym bardziej jest to powód do zwiększenia aktywności fizycznej zarówno swojej jak i dziecka. Pamiętajcie aby dostosować aktywność oczywiście do możliwości, zainteresowań i potrzeb dziecka.
Podczas zadań wymagających pozycji siedzącej zadbajcie o prawidłową postawę dziecka. Aby to zrobić należy: dobrać odpowiedni sprzęt do wzrostu dziecka (odpowiednia wysokość krzesła oraz biurka), pokazać prawidłową pozycję w czasie pracy stolikowej oraz zapewnić odpowiednie oświetlenie.
Innymi czynnościami, które pobudzą do działania ręce to zabawy z wykorzystaniem różnych mas plastycznych. Można posłużyć się gotowymi artykułami takimi jak: plastelina, modelina, glina czy piankolina, ale również możecie stworzyć własne masy plastyczne. Do ich zrobienia będziecie potrzebować produktów codziennego użytku, takich jak: woda, mąka, sól, olej. Robiąc własne masy plastyczne pobudzicie również zmysły, co korzystnie wpłynie na ogólny rozwój dziecka.
Są to tylko przykłady działań, jakie możecie wdrożyć w swoją codzienność, tak by wspomóc rozwój dziecka. Im bardziej kreatywne czynności tym większa chęć i zainteresowanie podjętymi działaniami.
Literatura: